Czkawka u noworodka i niemowlaka - czy jest groźna? Co ją powoduje i jak ją zwalczać?

Czkawka to zupełnie normalna reakcja organizmu na różne czynniki. Charakterystyczny odgłos czkania i towarzyszące mu odruchy jednych rozbawiają, innych zaś przerażają. Zwłaszcza jeśli do czynienia mamy z czkawką u noworodka. Czy czkawka u noworodka i niemowlaka jest czymś niebezpiecznym? Co ją powoduje, jakie są jej objawy, jak można ją zwalczyć? Odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z czkawką u maluchów!

Spis treści:

1. Czym jest czkawka?
2. Przyczyny czkawki u noworodka lub niemowlaka
3. Objawy czkawki - jak ją rozpoznać?
4. Czy czkawka u noworodka jest groźna? Kiedy się niepokoić?
5. Sposoby na czkawkę u malucha — jak się jej pozbyć?
6. Jak zapobiegać czkawce?
7. Kiedy pojawia się czkawka — o czym pamiętać?

Czym jest czkawka?

Czkawka to nagłe i mimowolne skurcze przepony i mięśni międzyżebrowych, poprzedzone nagłym zamknięciem głośni. Przerwaniu przepływu powietrza do płuc towarzyszy charakterystyczny dźwięk.  Czkawka jest zjawiskiem normalnym i zazwyczaj trwa kilka minut. Czkawka u noworodka pojawia się najczęściej w trakcie lub tuż po karmieniu. Pojawienie się tej dolegliwości samo w sobie nie jest powodem do niepokoju. Maluch może jej doświadczyć nawet kilkanaście razy dziennie! Jeśli jednak w miarę dorastania noworodek ma czkawke która nie chce ustąpić i trwa przewlekle — może to być powód do niepokoju. 

Przyczyny czkawki u noworodka lub niemowlaka 

Czkawka kojarzy się przede wszystkim z konsekwencją zbyt łapczywego zjadania posiłku, albo jedzenia suchych pokarmów bez dostatecznego popijania ich. Zwykle wystarczy wstrzymać oddech na kilka chwil lub wypić duszkiem szklankę wody, by charakterystyczne odgłosy i odruchy ustąpiły. Dorośli i starsze dzieci wiedzą, że po kilku minutach czkawka ustąpi samoistnie (a przynajmniej powinna!), a aby przyspieszyć ten proces, można zastosować kilka trików. Jednak niemowlę i małe dziecko może zwyczajnie wystraszyć się tego, co się dzieje i jakie dźwięki towarzyszą temu dziwnemu (z ich punktu widzenia) zjawisku. 

Warto jednak wiedzieć, że czkawka u niemowlaka i noworodka to zupełnie normalne zjawisko, którym nie trzeba się przejmować. Częsta czkawka u noworodka również nie powinna martwić (ważne jest jednak to, by nie trwała długo i ustępowała samoistnie). Dlaczego czkawka u noworodków i niemowląt jest tak częstym zjawiskiem? Wynika to z faktu niedojrzałości narządów maluszka, co w połączeniu z zachłannym jedzeniem mleka (któremu przeważnie towarzyszy połykanie powietrza) skutkuje właśnie charakterystycznym “Hyk!”. Wystarczy, że maluszek pije z butelki, której smoczek ma spory otwór, lub chwyci pierś mamy tak, że przy okazji połyka powietrze. Drugim częstym powodem czkania u noworodków i niemowląt jest… przejedzenie. 

Czasem przyczyna czkawki może być prozaiczna. To między innymi intensywny śmiech, podczas którego dziecko połyka dużo powietrza. Inną sytuacją, która może powodować czkawkę u noworodka i niemowlęcia, jest wychłodzenie ciała. Może się to zdarzyć w różnych przypadkach, czasem wręcz dziwnych z punktu widzenia dorosłego, jak np. w czasie kąpieli. 

Kiedy jednak warto przyjrzeć się bliżej czkaniu malucha? Zdarzają się sytuacje, w których częste czkawki są powodowane przez cofanie się treści żołądka do przełyku - to tzw. refluks. Może towarzyszyć mu częste ulewanie się. W takim przypadku swoje spostrzeżenia warto skonsultować z pediatrą. Tym, co odróżnia czkawkę mogącą sygnalizować problemy zdrowotne od zwykłej, jest jej przewlekły charakter, a więc występowanie np. przez kilka tygodni bez wyraźnej tendencji spadkowej. 

Objawy czkawki — jak ją rozpoznać? 

Czkawkę powodują nagłe i mimowolne skurcze przepony oraz mięśni oddechowych, przy jednoczesnym zamknięciu głośni. Tym samym rozpoznanie czkawki u noworodka jest bardzo proste: charakteryzuje ją widoczny, “podskakujący” ruch klatki piersiowej i jednoczesny charakterystyczny dźwięk “hyk”. 

Maluchy często mają czkawkę tuż po jedzeniu lub już w trakcie posiłku. Im mniejsze dziecko, tym większa niedojrzałość jego narządów wewnętrznych, a tym samym - występowanie czkawki może być częstsze. Zdarza się, że dzieci czkają nawet kilkanaście razy na minutę, do tego nawet wielokrotnie w ciągu dnia. W miarę rozwoju dziecka częstotliwość czkawek zmniejsza się i z czasem jest to bardziej sporadyczna sytuacja, niż norma. 

Czy czkawka u noworodka jest groźna? Kiedy się niepokoić?

Zasadniczo czkawka u niemowlaka nie jest absolutnie niczym groźnym i nie powinna być powodem do zmartwień. Nie należy jednak bagatelizować tego zjawiska wówczas, gdy czkawki pojawiają się często, trwają długo (powyżej 48 godzin) i nie chcą ustąpić. W takiej sytuacji bardzo istotna jest uważna obserwacja maluszka, a najlepiej notowanie, kiedy pojawia się u niego czkawka, jak długo trwa i czy towarzyszą jej inne, powtarzające się objawy. 

Kiedy więc czkawka u noworodka powinna niepokoić? W niektórych sytuacjach może okazać się, że czkawka jest symptomem problemów zdrowotnych, jak wspomniany już refluks. Czasem może również okazać się, że uporczywa, nawracająca i męcząca czkawka jest sygnałem świadczącym o nieprawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. 

Czkawka u noworodka do 28. dnia życia to coś zupełnie normalnego. Wynika ona najczęściej z niedojrzałości układu nerwowego. Częściej występuje u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie. Wraz z dojrzewaniem układu nerwowego czkawka jest coraz rzadsza. Jeśli po tym czasie u dziecka nadal często pojawia się czkawka, to warto skonsultować to z pediatrą. 

Sposoby na czkawkę u malucha — jak się jej pozbyć?

W wielu przypadkach czkawka może być dla malucha… niezłą zabawą i sytuacją, która je rozśmiesza. W takim przypadku zwykle wystarczy przeczekać kilka minut, by objawy ustąpiły. Jednak niektóre dzieci denerwują się i płaczą w czasie czkawki, ponieważ powoduje ona dyskomfort lub strach. 

Naturalnie kilkutygodniowemu czy kilkumiesięcznemu maluchowi nie sposób wytłumaczyć, jak zwalczyć czkawkę, jednak na szczęście można przyspieszyć jej minięcie. Istotne jest jednak to, jaki czynnik ją wywołał - bo od tego zależy sposób postępowania. Nie zawsze również zajdzie potrzeba reakcji, bo może okazać się, że czkawka jest tylko chwilowa i minie samoistnie w ciągu kilku chwil. 

Jak pozbyć się czkawki u niemowlaka? Jeżeli czkawka pojawiła się po karmieniu piersią lub butelką, zwykle nie trzeba robić nic. Gdy tylko pokarm przemieści się w układzie pokarmowym, czkanie powinno minąć.  Co zrobić gdy wystąpi czkawka u noworodka po karmieniu? W takim przypadku dobrze sprawdza się noszenie go na rękach, ale koniecznie w pozycji pionowej. Jeśli czkawka jest konsekwencją wychłodzenia ciała dziecka, pomocne będzie okrycie go ciepłym kocykiem i położenie go do łóżeczka na brzuszku. Warto testować różne sposoby na czkawkę u noworodka, aby pomóc niemowlęciu. 

Jak zapobiegać czkawce?

Czkawka noworodka może wydawać się zabawna. W końcu maluch zabawnie podskakuje i wydaje równie zabawne dźwięki. Często jego reakcja na to, co się dzieje, rozmiękcza nawet najtwardsze serca: śmiech lub zdezorientowane rozglądanie się dookoła w poszukiwaniu źródła odgłosu “hyk” zdecydowanie powoduje uśmiech na twarzy. O ile więc dziecko nie denerwuje się w tym czasie, o tyle sprawę można uznać za niebyłą i zaliczyć ją do grona zabawnych, codziennych sytuacji. Jeżeli jednak czkawka to dyskomfort dla dziecka to lepiej minimalizować ryzyko sytuacji, w których może się pojawić. Jeśli już do niej dojdzie, to starać się załagodzić objawy. 

Czkawce można próbować zapobiec, przyglądając się przede wszystkim sytuacjom, w jakich występuje. Jeśli jest wynikiem łapczywego jedzenia, warto podchodzić do karmienia ze spokojem. Naturalnie nie ma szans na wytłumaczenie dziecku, by jadło wolniej — zwłaszcza, gdy jest bardzo głodne. Najlepiej więc nie dopuszczać do sytuacji, w której będzie bardzo głodne i karmić je częściej, ale mniejszymi porcjami.  

Na osobny akapit zasługuje kwestia czkawki pojawiającej się w trakcie karmienia butelką. Zdarza się, że zapowietrzony smoczek do butelki, połączony z łapczywością malucha powoduje zasysanie dużej ilości powietrza, przez co pojawia się czkawka u noworodka po wypiciu mleka. Warto więc odpowiednio dobrać smoczek do butelki aby zminimalizować ryzyko wystąpienia czkawki u dziecka. 

Warto również pilnować tego, by po zjedzeniu posiłku maluch posiedział lub poleżał spokojnie do czasu, aż pokarm przebrnie przez układ pokarmowy. Jeśli problem z częstymi czkawkami po jedzeniu występuje w przypadku starszych dzieci - już chodzących - warto dopilnować również tego, by po zjedzeniu posiłku maluch nie biegał i nie bawił się energicznie przez dłuższą chwilę. 

W przypadku, gdy czkawka jest konsekwencją połykania sporych ilości powietrza, np. wskutek intensywnego śmiania się, sprawa nieco się komplikuje - bo przecież dziecko nie wyciszy się na zawołanie. W takiej sytuacji z reguły pozostaje przytulenie dziecka i odczekanie, aż czkawka minie samoistnie.

Kiedy pojawia się czkawka — o czym pamiętać?

• Nie panikuj — czkawka występuje u dzieci i dorosłych. Najczęściej trwa kilka minut i ustępuje samoistnie.
• Obserwuj maluszka — czkawka może być objawem zbyt łapczywego jedzenia, złego doboru smoczka do butelki lub innym problemami. Przyczyny występowania mogą być różne. Jeśli wiec pojawia się ona stosunkowo często — notuj jej przypadki. Przy konieczności odwiedzin u pediatry opiszesz dokładnie momenty, w których noworodek czka. 
• Pomóż pozbyć się czkawki — sposoby na czkawke u noworodka są różne, czego dowiedzieliście się już z powyższego artykułu. Jeśli więc twoje dziecko dopadnie ta przypadłość to postaraj się pomóc noworodkowi.