Jak uspokoić noworodka i niemowlę? Sprawdzone sposoby na płacz dziecka

Płacz niemowlaka i jego rodzaje

W momencie narodzin dziecka rodzice wyczekują jego pierwszego płaczu. Jest on bowiem naturalną reakcją i dowodem na sprawne funkcjonowanie układu oddechowego maluszka. W praktyce płacz to zupełnie normalny objaw stanu emocjonalnego, który może mieć wiele powodów. Dlaczego zatem noworodek płacze? Przede wszystkim jego układ nerwowy wciąż jest jeszcze słabo rozwinięty. Płacz okazuje się więc dla dziecka jedynym możliwym sposobem na uspokojenie się. Łzy tak naprawdę odprężają maluszka. Nie można również zapomnieć o tym, że to również forma komunikacji z rodzicami i zewnętrznym światem. Dziecko na tym etapie życia po prostu nie potrafi zrobić tego w inny sposób. Nawet wielogodzinny płacz w ciągu dnia nie musi być czymś poza normą. Każde zdrowe dziecko przechodzi przez ten etap¹. Rodzaje płaczu noworodka są różne. Każdy może przy tym oznaczać coś innego. Jeden sygnalizuje niepokój, inny ból czy konkretną potrzebę. Rolą rodzica w pierwszych miesiącach życia maluszka pozostaje zatem nauczenie się, co jest przyczyną danego płaczu. Tylko w ten sposób uspokojenie niemowlaka będzie możliwe.

Dlaczego dziecko płacze? Najczęstsze przyczyny

Niemowlę czy noworodek może płakać z bardzo wielu powodów, zależnych także od etapów rozwoju dziecka. Ustalenie przyczyny stanowi podstawę, aby uspokoić dziecko. W pierwszym okresie życia nie musi to być jednak wcale łatwe zadanie. Do najczęstszych przyczyn płaczu małego dziecka zaliczymy:

Głód

To niewątpliwie najczęstszy powód płaczu noworodków. Często przybiera on wtedy formę gwałtowną, głośną i krzykliwą. Kiedy maluch jest głodny, płacz jest krótki, zrywany, o niskiej tonacji. Dodatkowo dziecko zachowuje się niespokojnie, następuje czasem prężenie ciała. Bywa, że maluch obraca głowę. Jego buzia często staje się wtedy czerwona, dziecko wkłada do niej rączki. Jeżeli po karmieniu maluch się uspokoi, to niemal pewne, że to właśnie pusty brzuszek był przyczyną tego płaczu.

Potrzeba zmiany pieluszki lub ubranka

Mokra lub brudna pieluszka, podobnie jak niewygodne ubranko, mogą powodować u maluszka dyskomfort. To bywa często przyczyną dosyć głośnego płaczu, ale nie przenikliwego. Towarzyszyć temu może wiercenie się. Dlatego, kiedy maluch objawia w ten sposób swoje niezadowolenie, zawsze warto sprawdzić, czy pieluszka nie jest przepełniona.

Ból brzuszka

Stanowi to większy problem dla maluszka. Płacz jest tu głośny, piskliwy, nagły, histeryczny i intensywny. To często krzyk przerywany szlochem. Trudno go ukoić. Płaczowi towarzyszy często prężenie się, a także napinanie oraz wyginanie ciała czy bezdech. Dziecko zazwyczaj podkurcza przy tym nóżki i rączki, ma problemy z zaśnięciem. Oczywiście powodów bolącego brzuszka może być wiele. Często zależą one od momentu rozwojowego. Można tu wymienić m.in.:

• niedostatecznie rozwinięty układ pokarmowy,
• kolkę²,
• brak odbicia po jedzeniu,
• niedostosowaną do dziecka mieszankę przy karmieniu mlekiem modyfikowanym,
• nałykanie się powietrza podczas karmienia butelką,
• niewłaściwą technikę karmienia,
• nieodpowiednią dietę mamy przy karmieniu piersią,
• alergię pokarmową,
• zaparcia,
• wzdęcia,
• zmianę diety.

Niezadowolenie przy karmieniu

Maluchowi może przeszkadzać niewygodna pozycja, smak mleka czy zbyt wolny lub szybki wypływ z piersi mamy albo butelki. Na te niedogodności reaguje płaczem.

Ząbkowanie

Przebijające się przez dziąsła ząbki powodują ból u kilkumiesięcznego malucha. Płacz można tu scharakteryzować jako smutne oraz nosowe pojękiwanie. Czasem dziecko płacze w nocy, także w trakcie snu. Warto też obserwować dodatkowe objawy, które mogą towarzyszyć ząbkowaniu:

• podwyższona temperatura ciała,
• nadmierne ślinienie,
• biegunka,
• brak apetytu,
• problemy ze snem.

Potrzeba bliskości

Każde maleństwo potrzebuje przytulania, zwłaszcza tego ze strony mamy. Braki w tym zakresie powodują niepewność malucha. Małe dzieci chcą czuć bliskość rodzica, poczuć dotyk, zapach, ciepło ciała, być na rączkach³. Brak zaspokojenia takiej potrzeby objawia się zwykle delikatnym płaczem, który przypominać może miauczenie kota.

Dyskomfort termiczny

Dotyczy to zarówno poczucia zbyt dużego zimna, jak i ciepła np, z powodu za wielu warstw ubranek. Dziecko robi się płaczliwe i marudne. Płacz w tym wypadku często przyjmuje formę stopniowanego marudzenia.

Nadmiar bodźców

Zbyt wiele bodźców w otoczeniu malucha sprawia, że może on się czuć przytłoczony i zagubiony, ma problemy z wyciszeniem się, którego w danej chwili potrzebuje. Wtedy reakcją jest intensywny i histeryczny płacze niemowlaka. Zazwyczaj towarzyszą temu chaotyczne ruchy. Maluch też często odwraca główkę od bodźców, które są dla niego najbardziej męczące.

Zmęczenie i rozdrażnienie

Przemęczenie u malucha często powoduje u niego rozdrażnienie. Pojawia się wtedy też trudność z zaśnięciem. Kiedy maluch chce spać, płacz przypomina rytmiczne zawodzenie, raczej łagodne i kwilące, ale przy braku reakcji rodzica może przemienić się w krzyk. Towarzyszy temu odwracanie główki, zamykanie oczu i irytacja. Z kolei rozzłoszczone dziecko oprócz płaczu często zaciska dłonie w piąstki.

Znudzenie

Przebywanie w jednym otoczeniu i tej samej pozycji może powodować u malucha zniecierpliwienie i poczucie nudy. Wtedy płacz przybiera postać marudzenia. Dziecko kwili i cicho pojękuje z przerwami. Rozgląda się też, wierci, macha nogami albo rękami.

Inne przyczyny płaczu dziecka

Trzeba oczywiście mieć zawsze na uwadze, że płacz niemowlaka może być spowodowany chorobą lub poważnymi dolegliwościami zdrowotnymi⁴. W takim rozpoznaniu pomogą jednak inne symptomy. Powodem płaczu może też być oczywiście ból po szczepionce, skok rozwojowy czy obawa przed czymś. Nie zapominajmy jednak, że w pierwszych tygodniach życia dziecka zdarza się też płacz bez wyraźnej przyczyny. Wynika to z naturalnego etapu rozwojowego poza brzuchem mamy.

Jak uspokoić niemowlę? Sprawdzone metody

Kiedy dziecko płacze, najważniejsze jest, aby rodzic zachował spokój i spróbował poznać przyczynę wyrażania emocji przez malucha. W ten sposób można zaspokoić jego potrzebę i sprawić, że się uspokoi. Wskazówką zazwyczaj jest tu rodzaj płaczu. Z czasem rodzic poznaje już reakcje swojej pociechy i wie, czego ona w danym momencie potrzebuje. Wtedy metodę dostosowuje się do konkretnej sytuacji. Oto najskuteczniejsze rozwiązania problemu, które warto wypróbować:

• Karmienie – jedyny skuteczny sposób, kiedy dziecko jest głodne. W przypadku karmienia piersią, ciepło ciała mamy i kontakt z jej skórą, dodatkowo zaspokoi potrzebę bliskości.
• Zmiana pieluszki – kiedy maluszek płacze, często powodem tego jest dyskomfort. Zmiana mokrej albo brudnej pieluszki to wielokrotnie powtarzany i codzienny obowiązek rodziców małych dzieci.
• Odbijanie po karmieniu – to skuteczny sposób na ból brzuszka, pomaga też czasem zaradzić wzdęciom i kolkom. W tych przypadkach skuteczne okazuje się również delikatne masowanie brzuszka zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Uwalnia to jelita maluszka od nagromadzonych tam pęcherzyków powietrza.
• Spowijanie – ciasne otulanie dziecka kocykiem to sprawdzona metoda, aby poczuło się bezpiecznie, dobrze i przytulnie. To działa uspokajająco na niemowlę, bo przypomina ciaśniejsze środowisko, które występowało w brzuchu mamy⁶. Bardziej przyjazne niż nadmiar przestrzeni wokół.
• Kołysanie i noszenie – małe dzieci lubią być brane na ręce i przytulane. Rytmiczne kołysanie przypomina z kolei ruch odczuwalny jeszcze w łonie matki⁵. Nic więc dziwnego, że działa kojąco. W niektórych sytuacjach lepiej sprawdzić się może wózek, noszenie w nosidełku lub chuście, bujanie w kołysce albo… przejażdżka samochodem.
• Biały szum – niektórzy rodzice uspokajają dzieci dźwiękiem suszarki, odkurzacza, okapu kuchennego lub radia bez nastawionej stacji. Obecnie na rynku nie brakuje różnego rodzaju „misiów szumisiów” z nagranym tzw. białym szumem. Ma on przypominać rozmyte i przytłumione dźwięki dochodzące do płodu w brzuchu mamy. Nie jest to jednak sposób skuteczny na każde dziecko.
• Masaż – sprawdza się zwłaszcza przed położeniem dziecka do snu. Zapewnia relaks i spokój, wycisza emocje. Dotyk musi być przy tym delikatny, ale stanowczy. Na początku dziecko powinno leżeć na pleckach, a jeśli na to pozwoli, można je później obrócić na brzuszek.
• Ciepła kąpiel – woda pozwala ukoić nerwy maluszka. Niekoniecznie jednak musi być to dobre rozwiązanie tuż przed tym, gdy dziecko ma zasypiać, bo można je wtedy rozbudzić. Niemniej dźwięk lejącej się wody i ciepło na skórze często pomagają zatrzymać płacz malucha.
• Ssanie – ta potrzeba jest niezwykle silna u najmniejszych dzieci. Ssanie kciuka lub piąstki to częsty odruch u maluszka pozwalający rozładować ich emocje⁷. Na późniejszym etapie wsparciem rodzica okazują się smoczki oraz gryzaki. Te chłodzące stają się przydatne zwłaszcza w momencie ząbkowania.
• Zmiana otoczenia – to metoda skuteczna zwłaszcza, gdy szkrab odczuwa znudzenie. Pozwala też jednak czasem odciągnąć uwagę od innych „problemików”
• Śpiewanie i mówienie – to sposoby na uczucie nudy u małego dziecka. Już sam głos i obecność rodzica jest dla niego uspokajający. Można zaśpiewać kołysankę albo opowiedzieć bajkę.

Wspomagająco warto też wprowadzić stałą rutynę dnia. W ten sposób maluch wie, co go czeka i w jakiej kolejności. Niemniej zdarza się, że niektóre dzieci nie przestają płakać przez dłuższy czas, a rodzic nie potrafi znaleźć realnego powodu. Jest najedzone, ma suchą pieluszkę, nic nie wskazuje na to, że coś je boli. Być może potrzebą malca w tym momencie jest właśnie płacz.

Metoda 5S doktora Harveya Karpa na uspokojenie noworodka⁸

Niektórzy rodzice próbują również metody opracowanej przez amerykańskiego pediatrę Harveya Karpa. Czasem bywa on krytykowany przez środowisko naukowe, ale w przypadku płaczącego dziecka warto spróbować różnych rozwiązań. Zdaniem doktora Karpa, niemowlę potrafi się uspokoić samo, ale trzeba mu do tego stworzyć odpowiednie warunki – jak najbardziej przypominające środowisko prenatalne. Metoda 5S uwzględnia niektóre sposoby, opisane już powyżej. Składają się na nią:

1. Swaddling (otulanie): ciasne owinięcie dziecka tak, aby nóżki i rączki przylegały do tułowia
2. Side/Stomach position (pozycja na boku/brzuchu): ułożenie dziecka na boku lub brzuchu stabilizując pod nadzorem jego pozycję. Główka powinna być przy tym skierowana ku dołowi. Warto dodatkowo maleństwo przytulić.
3. Shushing (szumienie): wydawanie uspokajających dźwięków. Dziecko w łonie matki słyszy wiele odgłosów – są one przytłumione i szumiące. Warto więc spróbować włączyć suszarkę, okap kuchenny czy specjalną aplikację na telefonie komórkowym.
4. Swinging (kołysanie): delikatne bujanie dziecka uspokaja je. Można to robić nosząc je na rękach albo w wózku na spacerze. Ważny jest przy tym jednostajny ruch.
5. Sucking (ssanie): kolejna naturalna potrzeba dziecka, która działa na nie uspokajająco. Rozwiązaniem jest tu podanie smoczka lub umożliwienie ssania np. kciuka czy piersi.

W przypadku metody 5S najlepiej jest próbować połączyć ze sobą wszystkie elementy. To ma na celu zwiększenie jej skuteczności.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Są sytuacje, kiedy płacz dziecka może oznaczać poważniejszy problem zdrowotny. Stąd tak ważne, aby rozpoznać, że powodem jest ból. Wtedy oczywiście najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja z lekarzem pediatrą. Pozwoli to zdiagnozować przyczynę i wskazać rozwiązania typowo medyczne. Wskazówką oprócz nieustannego płaczu mogą być dodatkowe objawy. Wśród nich należy zwrócić szczególną uwagę na:

• częste ulewanie i wymioty,
• grymaszenie w trakcie i po jedzeniu,
• utratę wagi lub brak jej przyrostu,
• gorączkę,
• biegunkę,
• siność skóry,
• kaszel,
• katar,
• drgawki,
• nietypowe zachowanie.

Płacz dziecka jest czasem sygnałem rozwijającej się infekcji, niektóre objawy mogą też wskazywać na alergie pokarmowe. Czasem konieczne okazują się dodatkowe badania czy zastosowanie lekarstw, aby zapobiec chorobie lub dyskomfortowi. Jeżeli podejrzewasz, że za płaczem dziecka kryje się coś więcej, skontaktuj się z lekarzem pediatrą.

Jak uspokoić dziecko, które płacze? Podsumowanie

Niemowlę i noworodek poprzez płacz wyrażają swój nastrój oraz potrzeby. To naturalna forma komunikacji z rodzicem. Może oznaczać głód, zmęczenie, ból czy chęć przytulenia. Dlatego tak ważne, aby rozróżnić, co dany rodzaj płaczu oznacza u naszej pociechy. W ten sposób łatwiej bowiem mu zaradzić. Oczywiście nie wszystkie sposoby na ukojenie płaczu dziecka sprawdzą się za każdym razem i w danym momencie. Dlatego należy próbować też nowych rozwiązań. W sytuacjach niepokojących, zwłaszcza gdy płaczowi towarzyszą inne objawy, warto skonsultować się z lekarzem specjalistą. Zazwyczaj po 3-4 miesiącach życia dzieci już znacznie lepiej kontrolują swoje emocje, a nadmierny płacz stopniowo ustępuje.

FAQ – pytania dotyczące płaczu dziecka