Ciąża jest wyjątkowym i ekscytującym czasem dla kobiety. Towarzyszą mu niespotykane wcześniej emocje oraz oczekiwania. Nie brak też pewnych obaw oraz pytań. W trakcie ciąży ciało kobiety zmienia się, a jej organizm przygotowuje się do porodu. W tym kontekście warto trochę zgłębić ten budzący nieco wątpliwości i niepokoju kwestie dotyczące czopa śluzowego. Wiedza na jego temat pozwoli bowiem zrozumieć przyszłym mamom, co dzieje się z ich ciałem i czego mogą się spodziewać w trakcie ciąży.
Czym jest czop śluzowy?
U kobiet w wieku rozrodczym śluz powstający w komórkach szyjki macicy jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Dotyczy to również czasu bez ciąży. Niemniej produkcję śluzu regulują hormony i dostosowują ją do momentu cyklu. Wydzielina u wejścia do kanału szyjki macicy tworzy tzw. czop. W okolicach owulacji śluz staje się rzadszy i bardziej przepuszczalny dla plemników. Kiedy dojdzie do zapłodnienia i zagnieżdżenia komórki jajowej, wydzielina gęstnieje. Czop w ciąży jest więc nieco inny. Zmieniają się jego parametry i charakterystyka. Czop śluzowy znajduje się w kanale szyjki macicy podczas ciąży i zamyka ją w dolnym odcinku kanału. Osadzenie jest mocne. Zapewniają je fałdy błony śluzowej. Znaczenie i funkcje tego zjawiska po raz pierwszy opisał w XIX w. niemiecki ginekolog Samuel Kristeller. Stąd też używane jest tu czasem określenie „czop Kristellera”. Inna stosowana zamiennie terminologia to także „czop porodowy”, „czop przedporodowy” albo „korek śluzowy”.
Jak wygląda czop śluzowy?
Czop śluzowy to gęsta wydzielina. Jego zbita struktura waży około 10 g. Przyjmuje kształt macicy, a więc jest cienka i podłużna. Długość pasma wynosi od 2 do 5 cm. Objętość pozostaje tu zbliżona do jednej lub dwóch łyżek stołowych. Czop porodowy w odróżnieniu od śluzu występującego u kobiet, które nie są w ciąży, ma unikatowe cechy fizyczne oraz immunologiczne. Konsystencja jest lepka, sprężysta i galaretowata, podobna do żelu. Śluz bywa także grudkowaty. Sama wydzielina pozostaje przy tym bezwonna. Często czop śluzowy jest też bezbarwny, nieco mętny, ale równie dobrze może mieć lekkie zabarwienie na kolor biały, żółty, kremowy, różowy, lekko krwisty. Występuje też czasem szary lub brązowy czop śluzowy. Wszystko zależy od konkretnej osoby. Na odcienie wpływa niewielka domieszka krwi związana np. z pęknięciem drobnych naczyń krwionośnych.
Jakie znaczenie ma czop śluzowy?
Kiedy kobieta nie jest w ciąży, czop śluzowy chroni jej macicę przed patogenami, które mogłyby dostać się do niej z zewnątrz, np. z pochwy. Po zapłodnieniu i zagnieżdżeniu komórki jajowej wzrost stężenia progesteronu wpływa na zmianę charakterystyki śluzu. Czop porodowy powinien być obecny w macicy przez niemal całą ciążę. Ma on do spełnienia swoje niezwykle ważne zadanie. Przede wszystkim szczelnie zamyka szyjkę macicy zabezpieczając jej jamę i znajdujący się tam płód przed przedostaniem się drobnoustrojów chorobotwórczych, które mogłyby wywołać infekcję groźną dla jego rozwoju lub życia. To dodatkowa i naturalna bariera ochronna o właściwościach immunologicznych wytworzona przez organizm kobiety. Dla ochrony jej oraz dziecka. Czop śluzowy zabezpiecza również przed wypłynięciem wód płodowych. To wszystko sprawia, że odpowiada w dużej mierze za prawidłowe donoszenie ciąży. Wszelkie zaburzenia w czopie śluzowym, takie jak jego skrócenie czy zwiększona przepuszczalność, podnoszą ryzyko wystąpienia infekcji. To z kolei zagrożenie dla dziecka i mamy. Znaczenie czopa śluzowego w ciąży jest więc nieocenione.
Ile czasu przed porodem odchodzi czop śluzowy?
W typowej sytuacji czop śluzowy odchodzi dopiero pod koniec ciąży. To jeden z sygnałów nadchodzącego porodu. Następuje w momencie, gdy szyjka macicy zaczyna się rozwierać. Wydalenie korka śluzowego ma miejsce z powodu rozluźnienia narządów rodnych. Macica zaczyna w ten sposób przygotowywać się do wyjścia pociechy na świat. Odejście czopa otwiera i udostępnia drogę, którą w trakcie naturalnego porodu dziecko przedostanie się na zewnątrz. Nie ma w tym nic niepokojącego, kiedy występuje po 38 tygodniu ciąży. Czasem czop śluzowy odchodzi stopniowo, „na raty”. Opuszcza on macicę zazwyczaj kilka dni przed porodem. Może to się jednak zdarzyć też 2 tygodnie wcześniej lub tuż przed rozpoczęciem porodu. Oczywiście zdarzają się sytuacje, gdy czop śluzowy we wczesnej ciąży opuszcza szyjkę macicy. Przy utracie jego części wydzielina jest w stanie uzupełnić ubytki. Momentowi opuszczania czopa mogą towarzyszyć konkretne objawy:
- ból głowy,
- ból miednicy,
- ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa,
- skurcze macicy,
- kołatanie serca,
- uczucie niepokoju,
- uderzenia krwi do głowy,
- brak apetytu lub zwiększony apetyt,
- dolegliwości układu pokarmowego (biegunka, wymioty, wzdęcia).
Przyczyny odejścia czopa śluzowego w ciąży
Odejście czopa to naturalny proces, który zachodzi przed porodem. Po 38 tygodniu ciąży należy uznać to za całkowicie normalne. Odejście korka może być jednak spowodowane także innymi przyczynami. Wśród nich wymienić należy m.in. ginekologiczne badanie fizykalne szyjki macicy. Jej podrażnienie i rozciągnięcie może spowodować odejście czopa. Inna przyczyna to stosunek seksualny pod koniec ciąży. Seks w trakcie ciąży w większości przypadków nie oddziałuje negatywnie na jej przebieg. Niemniej w jej ostatnich tygodniach może mieć wpływ na poluzowanie się czopa śluzowego w macicy. Nie zawsze jest to powód do niepokoju, ale w każdym przypadku warto zasięgnąć porady lekarza.
Odejście czopa śluzowego z krwią i inne sytuacje niepokojące
Odejście czopa to naturalne zjawisko poprzedzające poród, a sam ten proces nie powoduje u kobiety większego dyskomfortu. Niepokojąca może być natomiast sytuacja, kiedy cały czop opuści macicę zbyt wcześnie, to znaczy przed 37 tygodniem ciąży. Wtedy należy skontaktować się z lekarzem, bo poród może nastąpić przed wyznaczonym przez lekarza terminem rozwiązania. To zawsze stan zagrożenia dla zdrowia i życia dziecka.
Pilnej interwencji lekarskiej należy poszukiwać również w innych sytuacjach. O ile czop śluzowy bez krwi lub nawet lekko podbarwiony krwią są czymś naturalnym, o tyle towarzyszące jego odejściu krwawienie z dróg rodnych wymaga już zgłoszenia się do placówki szpitalnej. Większa ilość krwi może świadczyć o łożysku przodującym lub jego przedwczesnym odklejeniu się. Podobnie regularne skurcze macicy czy przerwanie błon płodowych i uczucie chluśnięcia płynu z pochwy w trakcie odejścia czopa to powód, aby udać się do szpitala. Może bowiem zwiastować przedwczesny poród. W takiej sytuacji każda chwila ma znaczenie. Jeżeli wcześniejsza ciąża zakończyła się porodem przedwczesnym, a czop śluzowy odszedł przed 37 tygodniem ciąży, to również ciężarna powinna poddać się ścisłej obserwacji lekarskiej. Mobilizację powinien wzbudzić też zielony czop śluzowy lub dziwny jego zapach. Taki objaw może świadczyć o infekcji, niedotlenieniu lub obecności smółki w płynie owodniowym, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla płodu.
Czop śluzowy a rozwarcie
Oderwanie się czopa śluzowego w bliskim terminie porodu jest jednym z pierwszych objawów zbliżającego się rozwiązania. Nie oznacza to jednak, zwłaszcza u pierworódek, rozpoczęcia od razu akcji porodowej. Z małym rozwarciem, koniecznym do wypadnięcia korka śluzowego, można funkcjonować nawet jeszcze przez kilka tygodni. Niemniej warto przygotować się i spakować do torby potrzebne rzeczy do szpitala. Trzeba jednocześnie pamiętać o tym, że poród jest też możliwy bez odejścia czopa śluzowego. W niektórych przypadkach może on opuścić macicę dopiero w momencie rozwierania spowodowanego przez bóle porodowe, a nawet na późniejszym etapie przychodzenia dziecka na świat.
Jak odróżnić czop śluzowy od upławów?
Czop porodowy może opuścić miednicę jednorazowo jako cienki i długi fragment lub w postaci zbitej kulki wielkości nakrętki od butelki. Wtedy zwykle trudno przeoczyć tę sytuacje. Kiedy jednak opuszcza miednicę stopniowo, wiele kobiet nie zauważa go lub myli z upławami ciążowymi. Tym bardziej, że pochwa w trzecim trymestrze ciąży wytwarza znacznie więcej wydzieliny. Tymczasem przy fragmentarycznym odchodzeniu czopa zazwyczaj można zaobserwować po prostu zwiększoną ilość śluzu na bieliźnie lub papierze toaletowym, co trwa czasem nawet przez kilka tygodni. Dlatego odróżnienie go od codziennej wydzieliny bywa bardzo trudne. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że fragmenty czopa są jednak gęstsze i mają galaretowatą, lepką konsystencję. Mogą również zawierać odcienie kolorystyczne. Tu warto też pamiętać, że w odróżnieniu od innych wydzielin występujących w trakcie ciąży, czop jest bezwonny.
Czop śluzowy to gęsta wydzielina powstająca w macicy. W trakcie ciąży tworzy on dodatkową barierę ochronną dla płodu i pozostaje niezwykle ważny dla jego prawidłowego rozwoju. Wydzielina ta jest przezroczysta, ale może zmienić kolor w wyniku zabarwienia krwią. Odejście czopa śluzowego to jeden z fizjologicznych objawów zwiastujących zbliżający się poród. Nie da się jednak na tej podstawie dokładnie określić, kiedy on nastąpi. W przypadku większości kobiet czop śluzowy odchodzi krótko przed spodziewanym porodem. Zazwyczaj ma to miejsce między 38 a 42 tygodniem ciąży. Czop śluzowy często opuszcza szyjkę macicy stopniowo, więc można ten proces przeoczyć. W niektórych przypadkach odejście następuje też krótko przed porodem. Jeśli nastąpi to wcześniej niż powinno, dziecko będzie bardziej narażone na patogeny. Warto więc wtedy zachować szczególną ostrożność i unikać np. współżycia seksualnego czy pływania w basenach lub kąpieliskach. Dziecko cały czas jest jeszcze chronione przez worek owodniowy. W niektórych przypadkach odejściu czopa śluzowego towarzyszą sytuacje, w których niezbędna okazuje się pilna interwencja medyczna.
